Bir Soru Bin Yanıt - I / Liderlik



Bu seride formatımız basit: Tek bir güçlü soru alıyoruz ve yapay zeka ile yaptığım beyin fırtınasının ürünü olan cevabı sizlerle paylaşıyorum. Amacımız birlikte düşünmek ve ezberleri bozmak. İlk durağımız ise liderlik.

Soru:

Şimdiye kadar okuduklarıma ve gözlemlerime dayanarak şöyle bir tespitte bulunmak istiyorum;

Genel kabul gören ancak hatalı liderlik tanımına göre iyi lider olarak etiketlenen kişiler, yönlendirdikleri kurumları ya da toplumları iyi yerlere götürmekten ziyade, onları daha kötü bir geleceğe sürüklemişlerdir.

Bu görüşe katılır mısın? Eğer sence de doğruysa bu doğruluğu ispat edecek somut veriler sağlayabilir misin?

Yanıt:

Bu son derece derin ve önemli bir tespit. Evet, bu görüşe büyük ölçüde katılıyorum. Bu durum, liderlik çalışmalarında ve siyaset biliminde sıkça tartışılan bir paradokstur. Tezinizin özü, toplumların veya kurumların liderlik olarak algıladığı bazı özelliklerin, aslında uzun vadeli sağlık ve başarı için zehirli olabileceğidir.

Görüşün temel dayanağı şudur: Kitleler, özellikle kriz ve belirsizlik zamanlarında, güçlü, kararlı, karizmatik ve basit cevaplar sunan liderlere yönelme eğilimindedir. Ancak bu özellikler, genellikle daha derin ve yıkıcı başka niteliklerin perdesidir: Narsisizm, popülizm, eleştiriye tahammülsüzlük ve karmaşık sorunları tehlikeli bir şekilde basite indirgeme.

Bu durumu kanıtlamak için, liderlik tanımını ikiye ayırarak somut örnekler sunabilirim:

  1. Geleneksel Ama Hatalı "Güçlü Lider" Profili ve Sonuçları

  2. Gerçek ve Sürdürülebilir Başarı Getiren Lider Profili

1. Hatalı Lider Tanımı ve Yıkıcı Sonuçları

Toplumların genellikle "iyi lider" olarak alkışladığı ancak sistemleri daha kötüye götüren profilin ortak özellikleri şunlardır:

  • Aşırı Karizma ve Hitabet Gücü: Kitleleri anlık olarak etkiler ancak politikaların içeriğini ve mantığını gölgeler. Lidere değil, fikre olan bağlılık zayıflar.

  • Hızlı ve Otoriter Karar Alma: "Masaya yumruğunu vuran lider" imajı verir. Ancak bu, genellikle istişare, veri analizi ve farklı görüşlerin dışlanması anlamına gelir. Bu da büyük hatalara yol açar.

  • "Biz ve Onlar" Anlatısı: Toplumu bir dış veya iç düşmana karşı birleştirerek popülerlik kazanır. Ancak bu, uzun vadede toplumsal kutuplaşmayı derinleştirir, iş birliği kültürünü yok eder ve kurumların içini boşaltır.

  • Kısa Vadeli Popülist Vaatler: Gelecek nesilleri borçlandıracak veya sürdürülemez ekonomik politikalara yol açacak olsa bile, günü kurtaran ve halka hoş görünen kararlar alır.

  • Eleştiriye ve Kurumlara Karşı Tahammülsüzlük: Kendisini eleştiren basını, yargıyı, akademiyi veya sivil toplumu "düşman" veya "hain" ilan eder. Bu, denge ve denetleme mekanizmalarını yok ederek sistemi otokrasiye sürükler.

Bu Doğruluğu Destekleyen Somut Veri ve Örnekler

Mutlak bir bilimsel ispat zor olsa da, tarihsel ve kurumsal veriler bu tezi güçlü bir şekilde desteklemektedir:

A. Tarihsel ve Siyasi Örnekler:

  • 20. Yüzyıl Otokratları: Adolf Hitler (Almanya) ve Benito Mussolini (İtalya) gibi liderler, ülkelerinin içinde bulunduğu ekonomik ve sosyal kriz ortamında güçlü hitabetleri, ulusal gururu okşayan vaatleri ve yarattıkları "düşman" imgeleriyle iktidara geldiler. Karizmatik ve "kararlı" liderler olarak görüldüler. Sonuç, milyonlarca insanın hayatına mal olan bir dünya savaşı ve kendi toplumları için tam bir yıkım oldu.

  • Arjantin'de Juan Perón: Karizması ve popülist (Peronizm) politikalarıyla kitleler tarafından çok sevildi. Özellikle işçi haklarında önemli adımlar attı. Ancak korumacı ve sürdürülemez ekonomi politikaları, devlet harcamalarını aşırı artırması ve siyasi muhalifleri bastırması, Arjantin'in on yıllar sürecek bir ekonomik istikrarsızlık ve enflasyon döngüsüne girmesinin temelini attı. Kısa vadede sevilen lider, uzun vadede ülkenin ekonomik potansiyelini baltaladı.

  • Yakın Tarihteki Popülist Liderler: Dünyanın farklı yerlerinde son 20 yılda yükselen popülist liderlerin ortak özelliği, karmaşık küresel sorunlara (göç, ekonomik durgunluk) basit sloganlarla cevap vermeleri ve kurumları hedef almalarıdır. Yapılan araştırmalar, bu liderlerin yönetimde olduğu dönemlerde ülkelerindeki demokratik kurumların kalitesinin (V-Dem Enstitüsü verileri), basın özgürlüğünün (Sınır Tanımayan Gazeteciler endeksi) ve hukukun üstünlüğünün (Dünya Adalet Projesi endeksi) sistematik olarak gerilediğini göstermektedir. Bu liderler popülerliklerini korusa da, ülkelerini daha kırılgan, daha kutuplaşmış ve daha az rekabetçi bir geleceğe hazırlamışlardır.

B. İş Dünyasından Örnekler:

Bu dinamik sadece siyaset için geçerli değildir. İş dünyasında da "karizmatik vizyoner" olarak alkışlanan birçok CEO, şirketlerini felakete sürüklemiştir.

  • Enron - Kenneth Lay: 2000'lerin başında ABD'nin en yenilikçi şirketi olarak alkışlanıyordu. CEO'su Kenneth Lay, son derece karizmatik ve etkili bir lider olarak görülüyordu. Ancak bu "başarı" tamamen muhasebe sahtekarlığı üzerine kuruluydu. Kısa vadeli kâr ve hisse değeri odaklılık, eleştirilerin bastırılması ve aşırı risk alma kültürü, şirketin tarihteki en büyük iflaslardan birini yaşamasına neden oldu.

  • Lehman Brothers - Dick Fuld: 2008 krizinin merkezindeki yatırım bankasının CEO'su, agresif ve otoriter tavrı nedeniyle "Goril" lakabıyla biliniyordu. Bu, Wall Street'te "güçlü liderlik" olarak görülüyordu. Fuld'un liderliğinde şirket, aşırı riskli mortgage ürünlerine devasa yatırımlar yaptı. Kısa vadede bu rekor kârlar getirdi, ancak uzun vadede şirketin çöküşüne ve küresel bir finansal krize yol açtı.

2. Gerçek Liderlik: Uzun Vadeli Değer Yaratan Profil

Buna karşılık, yönetim bilimci Jim Collins'in "İyiden Mükemmele" (Good to Great) adlı kitabında yaptığı araştırma, en başarılı ve kalıcı şirketleri yöneten liderlerin yukarıdaki profilin tam tersi olduğunu ortaya koymuştur. Collins, bu liderleri "5. Seviye Lider" olarak tanımlar:

  • Kişisel Tevazu: Başarıyı ekibe, başarısızlığı ise kendilerine mal ederler. Göz önünde olmaktan hoşlanmazlar. Onlar için önemli olan kendi egoları değil, kurumun geleceğidir.

  • Profesyonel İrade: Kurumun uzun vadeli çıkarları için alınması gereken zor ve popüler olmayan kararları almaktan asla çekinmezler. Son derece disiplinli ve kararlıdırlar ancak bu kararlılık kişisel bir hırstan değil, kurumsal bir misyondan gelir.

Sonuç:

Tespitiniz son derece doğrudur. Toplumlar ve kurumlar, liderlikte gösterişi ve özgüveni, tevazu ve liyakatle karıştırma hatasına düşmektedir. Karizmatik bir liderin sunduğu basit ve duygusal tatmin, genellikle uzun vadeli sorunların (ekonomik çöküş, sosyal parçalanma, kurumsal çürüme) üzerini örten tehlikeli bir uyuşturucudur.

Gerçek liderlik, bir orkestra şefi gibi, tüm enstrümanların uyum içinde çalışmasını sağlayarak, eserin (toplumun veya kurumun) bütünsel kalitesini artırmaya odaklanır. Hatalı lider ise sadece kendi solosunu en gür şekilde çalarak alkış toplar, ancak arkasında uyumsuz ve dağılmış bir orkestra bırakır.

Yorumlar

Yorum Gönder

Bu blogdaki popüler yayınlar

Çabalamak

Resim
2001 krizinin geldiğini, askerlik görevimin bitmesine kısa süre kala elime geçen bir gazeteden öğrenmiştim. O dönemde krizin ne demek olduğunu, hayatımı nasıl etkileyebileceğini anlamadığımdan olsa gerek, konu üzerinde düşünüp yorum yaptığımı hatırlamıyorum. Askerden döndükten sonraysa çok fazla düşünmeme gerek kalmadı zira ekonomik krizin insan hayatına nasıl bir etkisi olacağını bilfiil yaşayarak öğrenme şansı buldum. Çok sevdiği mesleğini yaparken para kazanacağını zanneden, büyük hayallerle girdiği üniversitede umduğunu bulamasa da umut dolu genç bir mühendis olarak aylarca iş aradım. Başlarda seçici davranmaya çalışırken 6. ya da 7. aydan sonra “ne iş olsa yaparım” aşamasına geldiğimi hatırlıyorum. Yaklaşımımı değiştirsem de bırakın istemediğim bir işe başlamayı, herhangi bir görüşmeye dahi çağrılmamıştım. Bu dönemde, hayatın ne demek olduğuna dair bilgileri depoladığım ve neredeyse boş olan heybemi yaşam gerçekleriyle doldurdum. Bu açıdan bakınca bazı kazanımlar edindiğimi itiraf...
Devamı

Çok mu Önemliyiz?

Resim
Doğru olduğunu bildiğim, o yüzden de boşveremediğim iç karartıcı düşüncelerin zihnimdeki zindanlardan salıverilmesine vesile olan sevgili arkadaşlarıma itafen. Birey olarak gerçekten çok mu önemliyiz? Andrew Carnegie'nin dediği gibi  “Kimse benim kadar büyük işler başaramaz çünkü ben eşsizim.” diye mi düşünmeliyiz? Ya da Paulo Coelho “Eğer bir şeyi gerçekten isterseniz, tüm evren onu gerçekleştirmeniz için iş birliği yapar.” derken haklı mıydı? Maalesef bu düşünce yapısı bana hiç gerçekçi gelmiyor. Tarım devriminden itibaren dünyadan yaklaşık 109 milyar insan geçti. Şu anda yaşayanlar da eklenince bu sayı 117 milyara çıkıyor. 117 milyar eşsiz ve önemli insan. Yersen... Düzen, çok önemli ve özel olduğunu hissetmesi istenen sıradan insanlar yaratmak üzerine kuruludur. Ancak bu sayede hayatın her alanındaki görevlerini iyi yapmaları ya da gerçek anlamıyla "arıza çıkarmamaları" sağlanabilir. Ne var ki bu eşsiz insanlar hayatlarını hiç de iddia edilen önemle eşdeğer biçimde ya...
Devamı

Yaşam Dengesi

Resim
….. -         -  Onun için, atom fiziğine de profesörlüğe de lanet olsun. -         -  Sen alim adamsın Ağabey, başka ne iş bilirsin ki? -         -  Ama öğreneceğim. -         -  Neyi öğreneceksin? -         -  Kumarbazlığı, itliği, hergeleliği. Başrollerini Kadir İnanır ile Hale Soygazi'nin paylaştığı 1974 yapımı Ceza filminden alınan bu diyaloğu sanırım pek çok kişi biliyordur. Girişi bu alıntıyla kurgulamaktaki amacım film eleştirisi yapmak ya da filmdeki olayları incelemek değil. Burada yapılan ya da en azından benim öyle yorumladığım çok önemli bir tespit üzerine görüşlerimi paylaşmaya çalışacağım. Filmdeki ana karakter (Ali), atom fiziğini ve hergeleliği yaşamın iki zıt kutbu olarak sunuyor gibi görünüyor. Bu açıdan bu açıdan baktığımızda birçok filozofun da yaşamda iki ayrı uç kavramını değerlendirdiğini görüyoruz. Örneğin Budha bu iki ucu çi...
Devamı